ကနေဒါနိုင်ငံမှ ဆေးရွက်ကြီးဆိုင်ရာ တရားစွဲဆိုမှု

ကနေဒါနိုင်ငံ Quebec ဒေသက အမြင့်ဆုံး တရားရုံးဖြစ်တဲ့ Quebec Superior Court က ဆေးလိပ်ကုမ္ပဏီ ၃ခုကို ၁၅ဘီလီယံဒေါ်လာ ပေးလျော်ဖို့ အမိန့်ချခဲ့ပါတယ်။ ဒါက သမိုင်းတွင်မယ့် တရားရင်ဆိုင်မှု တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီအမှုကို နိုင်ခဲ့တာ လွယ်လွယ်ကလေးတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ တရားရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ ကာလက ၁၇နှစ်ကြာမြင့်ခဲ့ပါတယ်။ တရားစွဲဆိုခဲ့တာက Quebec ဒေသက ဆေးလိပ်သောက်သူတွေကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ အဖွဲ့အစည်းနှစ်ခုကနေ တရားစွဲဆိုခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအဖွဲ့နှစ်ခုမှာ လူတစ်သန်းလောက်ပါပါတယ်။
တရားစွဲဆိုတောင်းခံခဲ့တဲ့ ငွေကြေးပမာဏက ၂၇ဘီလီယံဒေါ်လာဖြစ်ပါတယ်။ ကနေဒါနိုင်ငံ သမိုင်းမှာ အကြီးမားဆုံးတရားမမှုလို့ ဆိုပါတယ်။
စွဲဆိုမှု တစ်ခုကို Blais File လို့ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့် ကျန်းမာရေးဆိုးဝါးစွာ ထိခိုက်ခဲ့ရသူတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
အခြားစွဲဆိုမှု တစ်ခုကို Létourneau File လို့ ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ပါဝင်သူတွေကတော့ ဆေးလိပ်ဖြတ်လို့ မရတဲ့သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

စွဲဆိုချက်တွေက အခုလို ဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးလိပ်ကုမ္ပဏီတွေက
- သောက်သုံးမယ့် သူတွေကို ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းရဲ့ အန္တရာယ်ကို လုံလောက်အောင် သတိပေးထားခြင်း မရှိပါဘူး။
- ဆေးလိပ် ဆေးရွက်ကြီးရဲ့ အန္တရာယ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အထောက်အထားတွေကို လျှော့တွက်ထားပါတယ်။
- ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတွေနဲ့ မညီတဲ့ အရောင်းမြှင့်တင်မှုတွေကို ပြုလုပ်ကြပါတယ်။
- အထောက်အထားစာရွက်စာတမ်းတွေကို ဖျက်ဆီးပစ်ကြပါတယ်။

အမိန့်ချမှတ်မှုအရ ဇန်နဝါရီ ၁၉၇၆ မတိုင်ခင် ဆေးလိပ်စသောက်ခဲ့ပြီး ကင်ဆာရောဂါ ရရှိသူတွေက တစ်ယောက်ကို ဒေါ်လာ တစ်သိန်း လျော်ကြေး ရရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီရက်နောက်ပိုင်းမှာမှ စသောက်ပြီး ကင်ဆာဖြစ်သူတွေက ဒေါ်လာကိုးသောင်းလျော်ကြေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
Emphysema လို့ခေါ်တဲ့ အဆုတ်ထဲမှာ လေအိတ်တွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့ ရောဂါကို ခံစားရသူတွေကတော့ ဇန်နဝါရီ ၁၉၇၆ မတိုင်ခင် ဆေးလိပ်စသောက်ခဲ့ရင် တစ်ယောက်ကို ဒေါ်လာ သုံးသောင်းရမှာဖြစ်ပြီး အဲဒီရက်နောက်ပိုင်းမှ စသောက်ခဲ့ရင် ဒေါ်လာနှစ်သောင်းလေးထောင်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဆေးလိပ်ဖြတ်လို့ မရကြသူတွေကတော့ တစ်ယောက်ကို ဒေါ်လာ ၁၃၀စီ ရရှိကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ခင်ပွန်းသည်က ဆေးလိပ်ကြောင့် အဆုတ်ကင်ဆာရပြီး ကွယ်လွန်သွားခဲ့တဲ့ Jean-Yves Blais က အဲဒီတရားစွဲဆိုမှု တစ်ခုကို စတင်ခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။ သူမက " စီးကရက်က ဘာလဲ ဆိုတာ သင်တို့ ခဏလေးလောက်များ ရပ်တန့်ပြီး စဉ်းစားဖြစ်ကြရဲ့လား၊ အဲဒါက သင့်ကို ဖျက်ဆီးပစ်နေတယ်၊ လုံးဝကို ဖျက်ဆီးပစ်နေတာ" လို့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။

တရားစွဲဆိုသူတွေရဲ့ ရှေ့နေ Bruce Johnstonကတော့ "ဆေးလိပ်ကုမ္ပဏီတွေက လူတွေကို နှစ်၅၀ကြာအောင် လိမ်နေခဲ့တာ၊ လိမ်တာက ပူးပေါင်းပြီးတော့ကို လိမ်ကြတာ" လို့ ဆိုခဲ့ပါတယ်။
တရားစွဲဆိုခံရတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကJTI-Macdonald Corp.၊ Imperial Tobacco Canadaနဲ့ Rothmans Benson & Hedgesတို့ ဖြစ်ကြပါတယ်။

မူရင်းဆောင်းပါးအပြည့်အစုံကို အောက်က လင့်မှာ ဖတ်လို့ ရပါတယ်။
http://www.cbc.ca/news/canada/montreal/tobacco-companies-ordered-to-pay-15b-in-damages-1.3095963


ကေနဒါႏိုင္ငံ Quebec ေဒသက အျမင့္ဆံုး တရားရံုးျဖစ္တဲ့ Quebec Superior Court က ေဆးလိပ္ကုမၸဏီ ၃ခုကို ၁၅ဘီလီယံေဒၚလာ ေပးေလ်ာ္ဖုိ႔ အမိန္႔ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ဒါက သမိုင္းတြင္မယ့္ တရားရင္ဆိုင္မႈ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီအမႈကို ႏိုင္ခဲ့တာ လြယ္လြယ္ကေလးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ တရားရင္ဆုိင္ခဲ့ရတဲ့ ကာလက ၁၇ႏွစ္ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္။ တရားစြဲဆိုခဲ့တာက Quebec ေဒသက ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းႏွစ္ခုကေန တရားစြဲဆုိခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႔ႏွစ္ခုမွာ လူတစ္သန္းေလာက္ပါပါတယ္။

တရားစြဲဆုိေတာင္းခံခဲ့တဲ့ ေငြေၾကးပမာဏက ၂၇ဘီလီယံေဒၚလာျဖစ္ပါတယ္။ ကေနဒါႏိုင္ငံ သမိုင္းမွာ အၾကီးမားဆံုးတရားမမႈလုိ႔ ဆိုပါတယ္။

စြဲဆိုမႈ တစ္ခုကို Blais File လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ က်န္းမာေရးဆိုး၀ါးစြာ ထိခိုက္ခဲ့ရသူေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

အျခားစြဲဆုိမႈ တစ္ခုကို Létourneau File လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီမွာ ပါ၀င္သူေတြကေတာ့ ေဆးလိပ္ျဖတ္လို႔ မရတဲ့သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

စြဲဆိုခ်က္ေတြက အခုလို ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ကုမၸဏီေတြက

- ေသာက္သံုးမယ့္ သူေတြကို ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းရဲ ႔ အႏၱရာယ္ကို လံုေလာက္ေအာင္ သတိေပးထားျခင္း မရွိပါဘူး။

- ေဆးလိပ္ ေဆးရြက္ၾကီးရဲ ႔ အႏၱရာယ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေထာက္အထားေတြကို ေလွ်ာ့တြက္ထားပါတယ္။

- က်င့္၀တ္သိကၡာေတြနဲ႔ မညီတဲ့ အေရာင္းျမွင့္တင္မႈေတြကို ျပဳလုပ္ၾကပါတယ္။

- အေထာက္အထားစာရြက္စာတမ္းေတြကို ဖ်က္ဆီးပစ္ၾကပါတယ္။

အမိန္႔ခ်မွတ္မႈအရ ဇန္န၀ါရီ ၁၉၇၆ မတိုင္ခင္ ေဆးလိပ္စေသာက္ခဲ့ၿပီး ကင္ဆာေရာဂါ ရရွိသူေတြက တစ္ေယာက္ကို ေဒၚလာ တစ္သိန္း ေလ်ာ္ေၾကး ရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီရက္ေနာက္ပိုင္းမွာမွ စေသာက္ၿပီး ကင္ဆာျဖစ္သူေတြက ေဒၚလာကိုးေသာင္းေလ်ာ္ေၾကးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

Emphysema လို႔ေခၚတဲ့ အဆုတ္ထဲမွာ ေလအိတ္ေတြနဲ႔ ျပည့္ေနတဲ့ ေရာဂါကို ခံစားရသူေတြကေတာ့ ဇန္န၀ါရီ ၁၉၇၆ မတိုင္ခင္ ေဆးလိပ္စေသာက္ခဲ့ရင္ တစ္ေယာက္ကို ေဒၚလာ သံုးေသာင္းရမွာျဖစ္ၿပီး အဲဒီရက္ေနာက္ပိုင္းမွ စေသာက္ခဲ့ရင္ ေဒၚလာႏွစ္ေသာင္းေလးေထာင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေဆးလိပ္ျဖတ္လို႔ မရၾကသူေတြကေတာ့ တစ္ေယာက္ကို ေဒၚလာ ၁၃၀စီ ရရွိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခင္ပြန္းသည္က ေဆးလိပ္ေၾကာင့္ အဆုတ္ကင္ဆာရၿပီး ကြယ္လြန္သြားခဲ့တဲ့ Jean-Yves Blais က အဲဒီတရားစြဲဆိုမႈ တစ္ခုကို စတင္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူမက " စီးကရက္က ဘာလဲ ဆိုတာ သင္တုိ႔ ခဏေလးေလာက္မ်ား ရပ္တန္႔ၿပီး စဥ္းစားျဖစ္ၾကရဲ ႔လား၊ အဲဒါက သင့္ကို ဖ်က္ဆီးပစ္ေနတယ္၊ လံုး၀ကို ဖ်က္ဆီးပစ္ေနတာ" လို႔ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

တရားစြဲဆိုသူေတြရဲ ႔ ေရွ႕ေန Bruce Johnstonကေတာ့ "ေဆးလိပ္ကုမၸဏီေတြက လူေတြကို ႏွစ္၅၀ၾကာေအာင္ လိမ္ေနခဲ့တာ၊ လိမ္တာက ပူးေပါင္းၿပီးေတာ့ကို လိမ္ၾကတာ" လို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။

တရားစြဲဆိုခံရတဲ့ ကုမၸဏီေတြကJTI-Macdonald Corp.၊ Imperial Tobacco Canadaနဲ႔ Rothmans Benson & Hedgesတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

မူရင္းေဆာင္းပါးအျပည့္အစံုကို ေအာက္က လင့္မွာ ဖတ္လို႔ ရပါတယ္။

http://www.cbc.ca/news/canada/montreal/tobacco-companies-ordered-to-pay-15b-in-damages-1.3095963